I libri su Maracalagonis

Su tempus passau e su tempus de oi de sa poesia maresa / Passato e presente nella poesia marese

Su lìburu ‘Passato e presente nella poesia marese’ est nàsciu de unu progetu de stùdiu propostu, unus cantu annus a oi, a is aministradoris de su comunu de Mara po depi torrai su balimentu chi ddi minescit a sa poesia de bidda. Su progetu fut pensau in paricis fasis, sa primu fiat po fai una circa in s’archìviu e agoa po ndi arregolli is arregordus de sa genti e po scioberai is poesias.

Eus bòfiu fai unu viàgiu in sa poesia de duus sèculus: s’otuxentus cun is cantadas suas e su noixentus cun is mutetus e is sonetus, chi s’amostant una lìngua biatza e forti chi si contat sa stòria, is fatus e is afetus de is maresus.

In mesu de is cantadas de s’otuxentus, is prus connotas contant sa stòria legendària de Simoni Nieddu, chi podeis intendi oindii puru in is curbas chi cantant ancora, apustis de duus sèculus. Fut un’òmini unu pagheddu particulari, cantadori famau, est abarrau in s’arregordu de sa genti no sceti po is poesias suas, ma finas po unu prutzessu intra is prus atropelliaus de Campidanu, anca fut imputau po su bocimentu de Franciscu Boi.

De custu prutzessu, batallau meda, ndi fut bessiu assòlviu ma su fatu est nomenau ancora oi po essi un’esempru de giustìtzia mala, o ‘de classi’, chi ddi nant oi. Simoni Nieddu fut un’òmini arricu e in mesu de totu is chistionis de bidda sua, ddi boliant beni e ddu amirànt ma fut finas giudicau e criticau puru. In su lìburu ddoi at cantzonis originalis de issu e sa stòria de sa famìllia sua chi, a s’acabada, est totuna cun sa stòria de àteras famìllias de cussus tempus.

[Pigau de sa presentada de Nicoletta Rossi e Stefano Meloni] 
Furriau in sardu de su Portalitu de sa Lìngua Sarda de Mara (Ivo Murgia)

 


Il volume "Passato e presente nella poesia marese" nasce da un progetto di studio proposto, alcuni anni fa, agli Amministratori del Comune di Maracalagonis finalizzato alla valorizzazione della poesia marese in lingua sarda.
Il progetto, articolato in più fasi, è stato prioritariamente rivolto alla ricerca d'archivio, seguita dalla raccolta sistematica delle testimonianze orali e dalla cernita dei componimenti.

Si è voluto condurre un viaggio nella poesia che si è sviluppata fra due secoli: l'Ottocento rappresentato dalle gare poetiche estemporanee e dalle cantate ed il Novecento raccontato dai muteti e dai sonetti, manifestazione di una lingua viva ed intensa che racconta fedelmente la storia, le vicende e gli affetti del popolo marese.

Fra le gare poetiche ottocentesche, le più famose narrano la storia del leggendario Simone Nieddu, che ricorre ancora in alcune strofe tramandate oralmente in due secoli di storia. Discusso personaggio, è noto ai più come cantadore, rimasto impresso nella memoria collettiva non solo per le sue doti poetiche, ma anche per uno dei più discussi processi del Campidano che lo vide imputato, come mandante, nell'omicidio di Francesco Boi.

Dopo un dibattuto processo fu assolto dall'accusa ma il caso è tuttora citato come un classico esempio di 'giustizia di classe'. Del Nieddu, uomo ricco e profondamente inserito nel suo ambiente sociale, amato e ammirato ed al contempo giudicato e criticato, riportiamo nel volume alcune canzoni autentiche e la storia della sua famigliache rappresenta lo specchio di una realtà comune a molte casate di quel periodo.

[tratto dalla presentazione di Nicoletta Rossi e Stefano Meloni]



Segundu cantzoni de Simoni Nieddu

 

Pigada de Carlo Pillai, ‘Simone Nieddu. Biografia di un improvvisatore campidanese’, Steff, Cagliari 1985.

Po sa fèmina chi dd’at agiudau candu fut bandiu e presoneri

 

 

Unu ritrattu a fattu su divinu
Chi de dognia donu da depia dottai
Chi donada visitas a unu mischinu
In su prus logu fattu po penai
Tochendu sa manu a unu miserinu
Cun dunu adiosu po no si bi mai

1

 

Tropu è sa bondadi chi a tentu comai
Chi de tantis benidas di seu deppidori
E comenti adessiri a dda recompenzai
A is visitas suas su giustu valori
Ma si no pozzu deu si dada pagai
Unu sollu Deus ch’es remuneradori
Es troppu s’amori e sa grandu bondadi
Chi prestau adi a unu chena derittu
Ca poita ca su meritu su es tropu infusu
Pogussu es pogussu chi a tanti s’es prestada
E a innoi s’es portada cun umilis pasus
Portendumì vasus de sumu confortu
Po unu chi mortu es po custa vida
E intantu sa benida sua d’agradessu
E mai non di bessu de si da pagai

2

 

No aspeti oi paga de is passus sus
Ca no es po mei de sidus pagai
Pero chi in su mundu bivendu in dus
Po cantu emu a bivi m’iada a recordai
De chi de mi confundi no isperamu mai
Pru de su dinai balint is finesas
No c’esti arichesas né tesorus immenzus
Chi ai custus penzus fazanta ugualanza
Ma biu ch’esti bondanza de plena iscienzia
Su donai passienzia a unu sfortunau
Chi s’incontrada ligau cun fortis cadenas
Lancenduru is penas de falsus delitus
Chi fainti solizitus dognia ora a su guvernu
Po chi custu esternu pozada devorai

3

 

De mi devorai c’es genti impegnada
Chi senza de dellitu mi ollinti ispaciau
Germana sorresta nepuru conada
Ai cussu pretoriu m’adi avisitau
Sa genti mia s’esti aretirada
E de una allena solla mi biu cunfortau
Su chi no pensau teni tanti amori
M’adi usau fervori cun largas finesas
M’at portau belesas internas i esternas
Antigas modernas cun fai sù
Ma chi est chi argù no es po solizitu
Anzis d’evvitu e dappu evitau
Ca cantu apu nau no è cantu ia a nai

4

 

Ia nai de prus de si chi appu nau
Chi fessi un omini de tenni talentu
Ma olliada unu tottu su prus luminau
Po ponni in claru beni s’argumentu
Po torrai grazias a cantu ad operau
No es po su miu iscalsu penzamentu
Ca sunti a s’intentu is finesas suas
Ca no sunti una nè duas is c’apu ariciu
O creidi ca no da biu o no dda conosca
Anzis m’arrosciu de das numerai

5

 

De continu portu su liburu obertu
Ligendu e marchendu cantu apu arriciu
Isperandu sempiri de tenni s’abettu
De podi pagai cantu adi esibiu
Ma no est mai possibili benniri a s’effettu
De recumpenzai a tanti beni miu
No ca deu mi biu mortu e sepultau
Ma chi fessidi istau unu in vida e vivu
D’iad’essiri privu de una suma aici arta
Chi no c’esti oru nè prata de d’agualai

6

 

Chi bengada pagada custu no ci penzidi
Poita no c’est omini nè suma stabili
Salvu che unu Deus chi da recumpenzidi
Poita est issu sollu chi es su pru contabili
Es tanti notabili in sa religioni
Su tenni compassioni de unu moribundu
A essi in su mundu ma a momentus ispirada
E si po pagu respirada è po cudda visita
Chi cudda beneditta anima da fattu
Si arziada in artu is ogus aspirantis
Chi sunti lagrimantis in mesu a tanti ispinas
Chi agiumai po finas si olidi avivai

7

 

Si olidi avivai in mesu a tantis penas
Penas chi nisciunu de morri du defenzada
Epuru a su biri visitas amenas
S’alirgada respirada e in sa morti no penzada
E su intendi boxis suavis e serenas
Su moribundu a s’alzai cumenzada
E inzei penzada cunfusionau
No du meritau faimì tanti onori
Ma Deus nostu Signori di paghidi is passus
E di torridi vasus de suma alegria
Ca deu no podia a da recumpenzai

8



Itta recumpenza bolidi de unu mortu
Ca si po pagu respirada esti agonizendu
Pagai su valori de unu confortu
No es po un omini chi es passionendu
Dognia soglievu de issa apu conotu
E bivu po issa chi seu bivendu
Su chi seu narendu no es po vantagiu
No esti adagiu ch’es cosa visibili
Dognia trattu ondribili de issa apu arriciu
E confundiu mi biu de no fuedai

9

 

Mi biu cunfundiu de tanti finesas
Finesas immenzas e chena de misura
E si in tribunali m’a fattu difesa
A s’esiliu miu m’a portau dulzuras
A sunfriu trabalus e sighidi is impresas
Po donai solevu a una creatura
S’è pigada cura e s’esti interessada
Che chi fusidi istada parti interessanti
Su calli ca unu tanti no anti fattu is mius
Is prus chi esibius si sunti a sa prima
Ma fudi una stima po pagu momentu
Ma fustei no a tentu limitazioni
Sa propia intenzioni e proferendumi
Che sa prima di chena de cessai

10

 

Chena de cessai sighidi sa fattiga
E suportada incomudus chena d’importai
Chi mi fusidi istada parenti o amiga
Una tanti pena no siada a pigai
Ma ca sa bontadi in issa a fattu liga
Confundidi a mei chena d’importai
Ma si podidi gloriai Giuanni solamenti
Tenni una torrenti de suma bondadi
Belesa onestadi sentidu dotesa
Onori gradesa prudenti e rittada
Infinis dotada de dognia donu
E su prus de bonu in issa anta a incontrai.

Allegati

Condividi: